ΔΕΝ ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΥΜΕ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ, ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ

Η Ελλάδα κατατάχτηκε στην τέταρτη υψηλότερη θέση σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση με 28,1% των ατόμων κάτω των 18 ετών να είναι εκτεθειμένα σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού

Του Θοδωρή Καψάλη

Συγκλονισμένη δείχνει όλη η χώρα από τα απανωτά επεισόδια ενδοσχολικής και εξωσχολικής βίας των νέων όπως καταγράφονται καθημερινά στα πρωτοσέλιδα των μέσων ενημέρωσης. Βία που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας και που τροφοδοτείται από την απαθή μας στάση σε μια σειρά από προβολές της καθημερινότητας (σπίτι, σχολείο, γήπεδο, κινηματογράφος, τηλεόραση, ηλεκτρονικά παιχνίδια, κοινωνικά δίκτυα, ανεξέλεγκτη πρόσβαση σε ηλεκτρονικές συσκευές κλπ). Βία που δεν φαίνεται, τελικά, να έχει ούτε πάτο ούτε όρια με αποκορύφωμα το περιστατικό βιασμού ενός 5χρονου από συμμαθητές του σε νηπιαγωγείο της Αλεξανδρούπολης! 

Διανύουμε μια περίοδο όπου η κοινωνία μας βρίσκεται σε διαρκή αποσύνθεση και παρακμή (από τις συνεχείς και μακροχρόνιες κρίσεις και επισφάλειες), ιδεολογικά αποπροσανατολισμένη, θεσμικά αδύναμη με την οικογένεια διαλυμένη ή αποχαυνωμένη, εμφανώς ανίκανη να προστατεύσει ακόμα και τις αθώες παιδικές ψυχές. Ταυτόχρονα βαδίζουμε πάνω σε οικονομικά μοντέλα αυστηρά προσηλωμένα στην ευμάρεια των οικονομικών δεικτών αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις πάνω σε διάφορες κοινωνικές ομάδες. Ως εκ τούτου, όλα τα μέτρα που λαμβάνονται εκ μέρους της πολιτείας είναι εντελώς αποσπασματικά και στοχεύουν περισσότερο στην καταστολή παρά στην πρόληψη. Έτσι όμως δεν μπορούμε να ελπίζουμε ποτέ ότι το πρόβλημα θα λυθεί. Το πολύ υψηλό επίπεδο φτώχειας στην Ελλάδα μάς δείχνει ότι πάνω από το 1/4 της χώρας βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικό αποκλεισμό (26,1% - 2.658.400 άτομα, ΕΛΣΤΑΤ 2023).

Το να διαπιστώνει κανείς το πρόβλημα δεν αρκεί, από μόνο του, για να υπάρξει λύση. Ούτε βεβαίως το να αναπολούμε το παρελθόν της χαμένης, δήθεν, αίγλης της οικογένειας και να φαντασιωνόμαστε πισωγύρισμα και νομιμοποίηση της βίας πάνω στα παιδιά. Χρειάζεται, σίγουρα, η λήψη γενναίων μέτρων από όλους τους παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνιση και εξάπλωση του φαινομένου. 

Αν πραγματικά μας ενδιαφέρει να σώσουμε τα παιδιά μας και το μέλλον τους, είναι καιρός να βγούμε από την αδράνεια και να απαιτήσουμε από τους κυβερνώντες πρωτοβουλίες για την έγκαιρη αντιμετώπιση του επικίνδυνου φαινομένου της βίας ανηλίκων. Μέτρα που θα μπορούσαν να έχουν επιπλέον όφελος και στο δημογραφικό πρόβλημα προκειμένου να αρθεί η αυξανόμενη αρνητική στάση των νέων να τεκνοποιήσουν. 

Η λύση που προτείνεται δεν μπορεί να είναι, λοιπόν, πιο αυστηροί νόμοι για να μπαίνουν φυλακή τα 14χρονα-15χρονα (9.000 συλλήψεις το  2024) αλλά να προστατευθεί η ζωή τους όπως και η ζωή των οικογενειών τους. 

Η δημιουργία ενός περιβάλλοντος ολιστικής υποστήριξης, ειδικά των νέων ζευγαριών και όχι μόνο μέσω κρατικών επιδομάτων και φοροαπαλλαγών, θα μπορούσε να είναι μια ελπιδοφόρα προσέγγιση. 

Όλοι αναγνωρίζουμε πόσο κομβικός είναι ο ρόλος της οικογένειας στην εμφάνιση ή όχι αυτών των συμπεριφορών. Το ενδιαφέρον, η αγάπη, η ενσυναίσθηση και η θέσπιση σαφών ορίων θέτουν γερές βάσεις για την σωστή ανάπτυξη των παιδιών και χτίζουν σχέσεις εμπιστοσύνης ανάμεσα σε παιδιά και γονείς. Προϋπόθεση εδώ είναι η σωστή ενημέρωση και εκπαίδευση (π.χ. υποχρεωτικές σχολές γονέων ανά τακτά χρονικά διαστήματα) αλλά και ο συνολικός διαθέσιμος χρόνος, που απαιτείται, ώστε οι γονείς να ασχοληθούν ποιοτικά με τα παιδιά τους. Από την άλλη, η πιστή υπηρέτηση του σημερινού μοντέλου ανάπτυξης με την έλλειψη μέτρων για την αντιμετώπιση της ανεργίας (ειδικά στις γυναίκες και τους νέους), με τη διαρκή αποσάθρωση των εργασιακών δικαιωμάτων και με τους χαμηλούς μισθούς, αποδυναμώνουν περαιτέρω τους δεσμούς της οικογένειας αφού ο αγώνας για την επιβίωση γίνεται πλέον κυρίαρχος στόχος. 

Εδώ το σχολικό περιβάλλον έρχεται να παίξει σημαντικό ρόλο στην ανάσχεση της επιθετικότητας των νέων διότι μέσα σ΄αυτό αναπτύσσονται κοινωνικά και διαμορφώνουν συμπεριφορές και αξίες. Δυστυχώς το εκπαιδευτικό μοντέλο που προάγεται σήμερα είναι ακόμα μεγαλύτερη πίεση για επίτευξη υψηλών σχολικών επιδόσεων. Αυτό μπορεί να οδηγήσει λανθασμένα σε ακόμα μεγαλύτερο ανταγωνισμό και επιθετική συμπεριφορά.

Ένα παιδί που έρχεται στο σχολείο με έλλειψη αγάπης και ενδιαφέροντος από την οικογένεια ή είναι παραμελημένο ή ανήκει σε ευπαθείς/ευάλωτες ομάδες δεν γίνεται να μείνει ανεπηρέαστο.

Η πολιτεία μπορεί και πρέπει να παρέμβει αποτελεσματικά ώστε να αναγνωριστούν έγκαιρα και να αντιμετωπιστούν τέτοιες περιπτώσεις (π.χ. ψυχολόγοι σε καθημερινή βάση ειδικά σε μεγάλα σχολεία, 2^η νηπιαγωγός/στα νήπια, υποχρεωτική εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας για αλλοδαπούς μαθητές, ενίσχυση ολοήμερου προγράμματος σε δημοτικό και γυμνάσιο, εκπαίδευση προσωπικού).

Το σχολείο όμως, πέρα από τη μάθηση, οφείλει να προάγει την κοινωνική δικαιοσύνη, τη συνεργασία, την ενσυναίσθηση, την αποδοχή στη διαφορετικότητα και την εκπαίδευση στην επίλυση προβλημάτων χωρίς βία. Τα σχολικά προγράμματα (π.χ. εργαστήρια δεξιοτήτων) προσεγγίζουν εντελώς θεωρητικά ή και καθόλου τα ζητήματα αυτά και υπάρχει μεγάλη ανάγκη για επαναξιολόγησή τους (π.χ. στοχευμένες δράσεις από ειδικούς με ενεργή συμμετοχή των μαθητών και των οικογενειών τους). 

Οι παρεμβάσεις της πολιτείας δεν μπορεί να μην περιλαμβάνουν και μια σειρά από οικονομικά μέτρα στήριξης της οικογένειας. Η μέθοδος της ασπιρίνης (επιδοματική πολιτική, φοροαπαλλαγές κλπ) δεν είναι θεραπευτική. Αντιθέτως, κρύβει τα προβλήματα κάτω από το χαλί και τα πολλαπλασιάζει. 

Ενδεικτικά μέτρα οικονομικής στήριξης της ελληνικής οικογένειας:

Ø    προστασία της Α΄ κατοικίας,

Ø    ρύθμιση χρεών σε τράπεζες, εφορίες κλπ,

Ø    δωρεάν υγειονομική περίθαλψη,

Ø    δωρεάν πρόσβαση σε δημόσιες και ιδιωτικές δομές υποστήριξης,

Ø    σταθερή εργασία με ικανοποιητικές απολαβές (για άντρες και γυναίκες),

Ø    τήρηση σταθερού ωραρίου και 8ωρου εργασίας,

Ø    άδειες ανατροφής και στους δύο γονείς με επιπλέον επίδομα,

Ø    ενίσχυση των υποδομών των δήμων με βρεφικούς/παιδικούς σταθμούς,

Ø    θεσμοθέτηση του οικογενειακού συμβούλου κ.ά. 

Η υιοθέτηση των παραπάνω μέτρων θα άλλαζε σίγουρα προς το θετικότερο ακόμα και την αρνητική αντίληψη που έχουν τα νέα ζευγάρια ώστε να δημιουργήσουν οικογένειες με παιδιά. Κυρίως θα μετέδιδε την ελπίδα ότι τα πράγματα θα καλυτερεύσουν στο μέλλον.

Κι επειδή κάποιοι θα ισχυριστούν ότι η χώρα δεν έχει αντέχει οικονομικά για τέτοιου είδους παρεμβάσεις να τους απαντήσουμε ότι ο χρόνος τελειώνει για την Ελλάδα. Αν λάβουμε υπόψη το δημογραφικό πρόβλημα που μας κατατάσσει στην πρώτη 6άδα των πλέον γηρασκουσών χωρών παγκοσμίως, τότε το μέλλον της ελληνικής οικονομίας είναι μάλλον δυσοίωνο. 

Αν πραγματικά νοιαζόμαστε για τη χώρα είναι ώρα να βάλουμε ΤΩΡΑ τις προτεραιότητες. Ολιστική προσέγγιση και προστασία της ελληνικής οικογένειας είναι η απάντηση στα προβλήματα τόσο της γήρανσης του πληθυσμού όσο και της εξάλειψης της νεανικής βίας και παραβατικότητας.